بیبیسی: رسانههای چینی در پوشش خبری گسترده خود از اولین دیدار ژاپن با پنج کشور آسیای مرکزی، این دیدار را نوعی مانور استراتژیک توصیف کردهاند که از نیاز به تامین منابع و رقابت ژئوپلیتیکی سرچشمه میگیرد.
به گزارش وزارت امور خارجه ژاپن، این نشست که 19 و 20 دسامبر در توکیو به ریاست سانائه تاکایچی نخست وزیر این کشور برگزار شد و رؤسای جمهور قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان نیز در آن شرکت داشتند. این نشست قرار بود در آگوست 2024 برگزار شود.
در حالی که وزارت امور خارجه چین هنوز واکنش رسمی به این دیدار نشان نداده است، رسانه ها این رویداد را نشانه رویکرد فعال و قاطعانه در سیاست خارجی ژاپن دانسته اند که به گفته آنها به تشدید تنش ها با پکن منجر خواهد شد.
در رسانههای دولتی و محلی چین، روایت غالب این است که توکیو در تلاش است تا نفوذ خود را در منطقهای که بهطور سنتی تحت نفوذ چین و روسیه بوده است، گسترش دهد، اما طبق این روایت، ژاپن با محدودیتهای ساختاری مواجه است که احتمال موفقیت این تلاشها را کاهش میدهد.
تلویزیون مرکزی چین، رسانه دولتی این کشور، گفت که ژاپن “بیهوده در تلاش است تا به حیاط خلوت چین نفوذ کند”.
شیانگ هائویو، محقق موسسه مطالعات بینالمللی چین، در گزارشی در تلویزیون دولتی چین گفت که “منافع واقعی” ژاپن در ذخایر عظیم نفت، گاز طبیعی و عناصر معدنی کمیاب منطقه نهفته است.
با این حال، شیانگ هائویو تأکید کرد که هر پنج کشور آسیای مرکزی محصور در خشکی هستند و هر مسیر اصلی انتقال منابع باید از چین یا روسیه عبور کند. به گفته وی، این موضوع باعث می شود که خواسته های ژاپن در این زمینه “عملا غیر واقعی” باشد.
سایر رسانه ها، از جمله وب سایت خبری و تحلیلی نیمه دولتی Guancha و یانگ چنگ ایونینگ نیوز مستقر در گوانگژو، تحلیل شیانگ هائویو را تکرار کرده اند.
وبسایت “دی پیپر” مستقر در شانگهای و وابسته به دولت چین، استراتژی ژاپن را به “محاصره عقرب شکل” علیه پکن تشبیه کرده است.
به گفته این رسانه، این استراتژی سه جبهه دارد: “دهان عقرب” که موضع سخت گیرانه تری نسبت به تایوان است. “راک چپ” مربوط به گسترش حضور نظامی در دریای چین جنوبی است. و “چنگک راست” با تقویت روابط امنیتی با متحد دیگر ایالات متحده، کره جنوبی، و استفاده از تهدید کره شمالی برای توجیه توسعه نظامی، بر شمال شرق آسیا متمرکز است.
این گزارش می گوید که هدف تاکایچی از آسیای مرکزی “دم عقرب” است. مسیری که ژاپن از طریق آن به دنبال دسترسی به مواد معدنی حیاتی و منابع انرژی است در حالی که تحت چتر “امنیت اقتصادی” است، نفوذ چین و روسیه را تضعیف می کند.
در این مقاله آمده است که اقدام ژاپن یک “قمار ژئوپلیتیکی و مخاطره آمیز” است که ناشی از نگرانی دیپلماتیک در مورد جایگاه بین المللی این کشور است.
رسانه دولتی شانگهای آبزرور در 16 دسامبر مقاله ای را منتشر کرد که در آن اقدام ژاپن به عنوان نوعی “دیپلماسی نمایشی” به جای “چرخش استراتژیک واقعی” توصیف شد و اعلام کرد که تلاش های قبلی توکیو برای نفوذ در منطقه موفقیت آمیز نبوده است.
این مقاله به نقل از لو یائودونگ از آکادمی علوم اجتماعی چین میگوید که انگیزههای ضد چینی و ضد روسی منتسب به توکیو، «کسب اعتماد» کشورهای آسیای مرکزی را دشوار میکند و با یادآوری اینکه چین بزرگترین شریک تجاری در بین پنج کشور منطقه است، این رویکرد را «مخالف اهداف بلندمدت ثبات و توسعه منطقه» میداند.
برخی از وبلاگ های چینی نیز به این جلسه توجه کرده اند. یکی از این وبلاگ ها پیش بینی کرد که ژاپن وام های کلان، کمک های زیربنایی و “وعده های فریبنده” برای جذب کشورهای آسیای مرکزی ارائه خواهد کرد. این مقاله افزوده است که هدف از این اقدام ایجاد بی ثباتی در مرزهای غربی چین و کوبیدن «میخ سمی» در زمین بین چین و روسیه است.
وبلاگ دیگری نوشته است که کشورهای آسیای مرکزی منفعلانه پیشنهادهای ژاپن را نخواهند پذیرفت، بلکه استراتژی «دیپلماسی چندجانبه» را اتخاذ خواهند کرد و سعی خواهند کرد قدرت چانه زنی بیشتری را از رقابت بین قدرت های بزرگ به دست آورند.
ساوت چاینا مورنینگ پست، یک رسانه مستقل هنگ کنگ، رویکرد کمتر انتقادی را در پیش گرفت و پیش بینی کرد که کشورهای آسیای مرکزی توافق نامه ای را با ژاپن درباره همکاری در زمینه هوش مصنوعی و توسعه زیرساخت امضا خواهند کرد.
مقاله 18 دسامبر این روزنامه به نقل از توموهیکو اویاما، محقق ژاپنی در دانشگاه هوکایدو، نوشت که ژاپن هنوز به اندازه کافی وارد «دیپلماسی اجلاس سران» نشده است، اما این رویداد نشان خواهد داد که «ژاپن به صحنه روابط بین الملل بازگشته است».
این گزارش همچنین به نقل از تیمور دادبایف از دانشگاه تسوکوبا میگوید که تعامل ژاپن با کشورهای آسیای مرکزی «بحرانمحور یا امنیتی محور» نیست، بلکه بر «تنوعگرایی به جای همسویی» تأکید میکند و آگاه است که نه میتواند در مقیاس چین رقابت کند و نه میتواند جایگزینی برای نفوذ تاریخی روسیه باشد.
چین در حال گسترش نفوذ خود در آسیای مرکزی است
در سالهای اخیر، چین همکاریهای خود را با پنج کشور آسیای مرکزی که منابع قابل توجهی دارند، افزایش داده است.
در دومین نشست رهبران چین و کشورهای آسیای مرکزی که در ماه ژوئن در آستانه برگزار شد، شی جین پینگ، رئیس جمهور چین از این کشورها خواست تا با “انرژی نو” و اقدامات ملموس تر، همکاری ها را تقویت کنند و ترویج ابتکار یک کمربند و یک جاده را در اولویت قرار دهند.
در این دیدار تعدادی تفاهم نامه دوجانبه از جمله در زمینه سرمایه گذاری در مواد معدنی سبز و همکاری در حوزه انرژی به امضا رسید.
اولین نشست سران چین و کشورهای آسیای مرکزی در سال 2023 در شهر شیان چین برگزار شد و رسانه های دولتی این کشور به طور گسترده به آن پرداختند.
ساوت چاینا مورنینگ پست در اوایل ماه ژوئن گزارش داد که عواملی که باعث افزایش نفوذ چین در منطقه می شود شامل نگرانی های امنیتی فزاینده منطقه ای، نیازهای انرژی و تجاری و رقابت با قدرت هایی مانند روسیه و اتحادیه اروپا است.
