سید علی میرافضلی از کشف رباعی از خیام خبر داد که در هیچ متن دیگری به نام خیام دیده نشده است و گفت: با توجه به قدمت سند (قرن هفتم هجری قمری) و رباعی رباعی، لحن آن. و مضمون، احتمال وجود رباعی از شعر خیام است.
به گزارش ایسنا، سید علی میرافضلی، شاعر و پژوهشگر رباعیات در این باره در شبکه چهار خطی (رباعیات فارسی به روایت: سیدعلی میرافضلی) نوشته است:
«دوست پژوهشگرم جناب آقای حسین کیا مرا به یک نسخه خطی قدیمی از محاسن الکلم مرغینانی که دارای دو بیت عربی و یک رباعی به نام خیام است راهنمایی کرد و نسخه خطی مذکور به شماره 159 در کتابخانه حاجی نگهداری می شود. بشیر آقا (ایوب) در ترکیه قسمت اول این نسخه حاوی محاسن گفتار به زبان عربی است و در صفحه عنوان یکی از آثار شیخ الامام ابوالحسن نصر بن الحسن به حساب می آید. المرغینانی رحمه الله این ابوالحسن مرغینانی از نویسندگان اوایل قرن پنجم هجری قمری بود و رادویانی در ترجمه البلاغه و رشید وطاوات خود در حدائق السحر استفاده کرد قسمت دوم نسخه خطی جلوه الفاض منسوب به نظام الدین ابراهیم مؤذنی است.
در صفحه آخر یادداشتی آمده است که به موجب آن تألیف کتاب مذکور در ربیع الاول سال 453 هجری قمری به پایان رسیده است. در همین صفحه عکسی وجود دارد که نشان می دهد کتاب در اواسط قرن هفتم نوشته شده است: قبول با نسخه تصحیح شده فی شهرالله الاصب رجب امت برکاته الواقد فی سنت اثنی خمسین ستمع.
در پشت این نسخه خطی قدیمی اشعاری به زبان فارسی و عربی وجود دارد که چهار بیت آن به نام «عمر خیام» است:
دنیا به من چیزی جز هفت اعلی مدیون نیست
بلکه دورترین افق اگر به ذهنم برسد
من از زشتی، آشکار و پنهان روزه می گیرم
عفاف و افطار با تقدیس فتاری
والهایی، بنده فرمان نفوذ آهن و موم
طبیعت، چرخ و نجوم از شما انتقاد می کنند
این نکته برای کسی قابل تشخیص نیست
تو ظالم و مظلوم هستی
دوبیتی عربی بخشی از قطعه ای است که شهرزوری آن را با اندکی تفاوت در لغت از اشعار خیام در نزهت العروه دانسته است (چاپ ترکیه، 739). اما رباعی فارسی تا کنون در هیچ متن دیگری به نام خیام دیده نشده است و رمان محسوب می شود. با توجه به قدمت سند (قرن هفتم هجری قمری) و چهار قافیه بودن رباعی و لحن و مضمون آن، این احتمال وجود دارد که رباعی شعر خیام باشد.
متأسفانه به دلیل فرسودگی نسخه، کلمه ای در بیت چهارم قابل خواندن نیست. این رباعی را در منابعی که داشتم پیدا نکردم و امکان گردآوری آن وجود نداشت. نسخه متعلق به شخص فارسی زبان است و برخی اوراق و ابیات و اشعار به زبان فارسی در جلد آن دیده می شود که قدمت آنها به صفحه اول نیست.
محاسن الکلم مرغینانی یک بار به کوشش استاد محمد پوشهرکی در اصفهان منتشر شد و تا جایی که می دانم نسخه قدیمی بشیر آقا برای تصحیح در دسترس نیست. از دوست عزیزم جناب آقای شیخ الحکمایی که تاریخ نسخه را مطالعه کردند سپاسگزارم…
