شکاف حیرت‌آور قیمت خودرو وارداتی با بازار جهانی

به گزارش اختاز نیوز به نقل از دنیای اقتصاد، تفاوت فاحش قیمت خودروهای خارجی در کشور نسبت به بازارهای جهانی همواره مورد سوال و البته انتقاد شهروندان ایرانی بوده است. شکافی که اشتباهات سیاست گذار (عامل مستقیم) به اضافه اتفاقاتی مانند تحریم (به عنوان محرک قیمت ارز) از عوامل اصلی ایجاد آن است.

بر اساس محاسبات «دنیای اقتصاد» میانگین قیمت خودروهای وارداتی به کشور قبل از ممنوعیت واردات خودرو در سال 2018 (اردیبهشت 1396) نسبت به قیمت جهانی این خودروها (سال 2022) حدود 250 درصد است. به عبارت دیگر قیمت خودروهای مورد نظر در بازار ایران 250 درصد بیشتر از قیمت جهانی آنها (سال 2022) است.

همچنین در محاسبات دیگر مربوط به خودروهای وارداتی پس از آزادسازی واردات در سال 1401، میانگین قیمت خودروهای وارداتی به کشور نسبت به قیمت جهانی آنها (در سال 2023 یا 2024) بیش از 110 درصد است. البته نباید فراموش کرد که اگر همین 6 ماه پیش قیمت خودروهای وارداتی را ملاک مقایسه قرار دهیم، اختلاف قیمت با بازار جهانی به بالای 200 درصد می رسید. اما در این شش ماه به دلیل کاهش هیجان و عطش بازار، قیمت خودروهای وارداتی به کشور افت زیادی را تجربه کرده و باعث کاهش اختلاف قیمت با بازارهای جهانی شده است. به عنوان مثال تویوتا کرولای وارداتی در ابتدای سال جاری حدود 200 درصد با قیمت جهانی تفاوت داشت اما اکنون این اختلاف به 100 درصد رسیده است.

اگرچه واردات خودرو طی سالیان متمادی به منظور تنظیم بازار، ایجاد رقابت و دسترسی شهروندان به خودروهای مدرن انجام شده است، اما سیاست‌های نادرست یا ناقص همراه با تکانه‌های ارزی، اجازه تاثیر لازم و کافی را به واردات نداده است.

از این رو خودروهای وارداتی به ویژه طی شش سال اخیر (در دوران تحریم های آمریکا علیه ایران) عملاً به کالایی لوکس تبدیل شده اند که درصد بسیار کمی از شهروندان امکان دسترسی به آن را دارند. البته قبل از این دوره شش ساله، خودروهای وارداتی از جمله کالاهایی بود که قشر خاصی از جامعه به آن دسترسی داشتند. چرا که عواملی مانند تعرفه، عوارض و قیمت ارز باعث شد تا قیمت خودروهای وارداتی با قدرت خرید اکثریت شهروندان فاصله زیادی داشته باشد. اما در این شش سال به دلایل مختلف به ویژه ممنوعیت واردات و رشد شدید نرخ ارز، قیمت خودروهای وارداتی جهش بسیار بالایی را به خود دید به طوری که جامعه مشتریان وارداتی باریکتر شد.

با این حال، چه برای کسانی که قدرت خرید خودروهای وارداتی را دارند و چه برای بسیاری از شهروندانی که قدرت خرید ندارند، این سوال مطرح است که چرا بین قیمت خودرو در بازار جهانی و بازار کشور فاصله زیادی وجود دارد؟ چرا مشتریان ایرانی نمی توانند خودروهای خارجی را با قیمتی نزدیک به نرخ جهانی خریداری کنند و برای خرید آن باید هزینه بسیار بیشتری پرداخت کنند؟

در پاسخ به این پرسش ها ابتدا باید به سراغ سیاست ها و تصمیم گیری های داخلی رفت. اما این تمام ماجرا نیست و اتفاقاتی مانند تحریم ها نیز در ایجاد این شکاف بزرگ نقش دارد.

با توجه به گستردگی صنعت خودرو در کشور، سیاستگذار همواره سعی داشته از این صنعت در مقابل واردات دفاع کند و سپر اصلی وی معمولاً تعرفه است. هرچند گاهی از ممنوعیت واردات استفاده کرده است. به نظر می رسد دلیل اصلی فاصله زیاد قیمت خودروهای خارجی در بازار جهانی با بازار ایران همین تعرفه در کنار سایر هزینه ها در قالب عوارض و مالیات باشد.

در حال حاضر تعرفه حاکم بر واردات خودرو 95 درصد است که به عنوان مثال می توان این تعرفه را تاثیر زیادی بر قیمت نهایی خودرو خارجی در بازار ایران دانست.

به عنوان مثال خودرویی با قیمت جهانی 20 هزار دلار و با فرض ارزش دلاری 60 هزار تومان به صورت خام (قبل از اعمال تعرفه 90 درصدی) یک میلیون و 200 هزار تومان است. پس از اعمال تعرفه 95 درصدی (که بر اساس نرخ رسمی ارز محاسبه می شود) قیمت این خودرو به بالای دو میلیارد تومان خواهد رسید. بنابراین تنها از محدوده تعرفه 95 درصدی، 800 میلیون تومان به قیمت خودروی وارداتی به ایران اضافه می شود. با توجه به اینکه به غیر از تعرفه، عوارض و مالیات دیگری از خودروهای وارداتی اخذ می شود، در نتیجه قیمت خودروی مورد نظر تا رسیدن به دست مشتری ایرانی افزایش می یابد.

بنابراین یکی از دلایل اصلی و شاید اصلی ترین دلیل تفاوت فاحش قیمت خودروهای وارداتی در بازار جهانی با بازار ایران، سیاست های تعرفه ای دولت است.

اما یکی دیگر از عوامل افزایش قیمت خودروهای وارداتی به کشور، قیمت ارز است. طبیعتا هر چه قیمت ارز بیشتر شود، قیمت خودروهای وارداتی نیز افزایش می یابد. در واقع رابطه قیمت ارز با قیمت خودروهای وارداتی مستقیم است. در اینجا سیاست گذار (چه وزارت حراست و چه بانک مرکزی) از یک سو در نقش قیمت ارز در رشد قیمت خودروهای خارجی مقصر نیست، بلکه از جنبه دیگری مقصر است.

معصومیت سیاستگذار از این جهت است که کنترل نوسانات قیمت ارز خارج از اختیار اوست. به عنوان مثال وقتی تحریم ها فراگیر می شود یا سطح تنش های منطقه ای بالا می رود، قیمت ارز نیز افزایش می یابد. سیاستگذار خودرویی در این اتفاق مقصر نیست و البته در افزایش قیمت خودروهای وارداتی به دلیل افزایش ارز هم مقصر نیست.

این در حالی است که سیاستگذار از جنبه دیگری نمی تواند بی تقصیر باشد و آن نرخ ارزی است که برای واردات خودرو اعمال می شود. در حال حاضر ارز آزاد برای واردات خودرو استفاده می شود که قیمتی بالاتر از نرخ رسمی ارز دارد. بنابراین اگر سیاستگذار اجازه استفاده از ارز با قیمت رسمی را برای واردات خودرو بدهد، خودروهای وارداتی قیمت تمام شده کمتری (از نظر ارز مصرفی) خواهند داشت. البته این نکته را نباید فراموش کرد که گاهی (مانند عصر کنونی که کشور مجبور به ریاضت اقتصادی است) دست سیاستمدار برای بازی با ارز باز نیست. اما قیمت ارز مصرفی برای واردات خودرو نقش مستقیمی در قیمت نهایی خودروهای خارجی در کشور دارد.

با توجه به عوامل اصلی مؤثر بر تفاوت فاحش قیمت خودروهای خارجی در بازارهای جهانی و بازار ایران، طبیعتاً با اصلاح سیاست‌های تعرفه‌ای (در وهله اول) و ارزی، این مشکل و نزدیک‌تر کردن قیمت‌ها به یکدیگر حل می‌شود. سیاست ها (در صورت فراهم بودن شرایط مساعد) ارز) عبور می کند.

به عنوان مثال کاهش تعرفه در حدی که به تولید داخلی لطمه جدی وارد نکند (البته در این مورد تعابیر متفاوتی وجود دارد) می تواند کمک زیادی به کاهش قیمت تمام شده خودروهای وارداتی به کشور کند.

از طرفی اگر شرایط مهیا باشد و ارزی که برای واردات استفاده می شود قیمت کمتری نسبت به ارز آزاد داشته باشد، عامل کاهنده مهمی نیز خواهد بود.

اما در کنار این اصلاحات، رشد واردات (که البته بی ارتباط با همان اصلاحات تعرفه ای و ارزی نیست) می تواند به کاهش شکاف قیمتی خودروهای وارداتی در بازار جهانی و بازار ایران کمک کند.

بر اساس محاسبات «دنیای اقتصاد» خودرویی مانند سوناتا هیبرید 2018 در بازار ایران 86 هزار دلار قیمت دارد در حالی که قیمت جهانی آن در سال 2022 حدود 25 هزار دلار بوده است.

یا مثلا BMW 28i 2016 در بازار ایران قیمتی معادل 197 هزار دلار دارد اما مدل 2022 آن 35 هزار دلار قیمت دارد.

در بین خودروهای جدید وارداتی به عنوان مثال سوزوکی سیاز در بازار جهانی 15000 دلار قیمت دارد اما در بازار ایران 31000 دلار است.

یا خودروی چینی چانگان با قیمت جهانی 12 هزار دلار در بازار ایران با قیمت 26 هزار دلار به فروش می رسد.

این در حالی است که خودرویی مانند تویوتا لوین هیبرید تفاوت بسیار کمتری بین قیمت در بازار ایران و نرخ جهانی دارد چرا که تعرفه بسیار کمتری برای آن پرداخت می شود.