راه اندازی بازار آب در بورس

هدر رفت 300 میلیارد متر مکعب آب

وزارت نیرو اعلام کرده است که سالانه نزدیک به 98 میلیارد مترمکعب معادل 86 درصد از 114 میلیارد مترمکعب آب تجدیدپذیر کشور مصرف می شود. از این میان 44.3 میلیارد مترمکعب از منابع سطحی و 53.9 میلیارد متر مکعب از سفره های زیرزمینی استخراج می شود. از این میزان 50.5 میلیارد مترمکعب از چاه ها و 3.4 میلیارد مترمکعب از کانال ها استخراج می شود. وزارت نیرو همچنین گزارش داده است که از مصرف سالانه 98.1 میلیارد مترمکعب آب در کشور، حدود 88 میلیارد مترمکعب در بخش کشاورزی، حدود هشت میلیارد مترمکعب در بخش شرب و حدود دو میلیارد مترمکعب آب مصرف می‌شود. در بخش صنعتی

در واقع سهم بخش کشاورزی از آب مصرفی حدود 90 درصد، سهم بخش شرب حدود 8.2 درصد و سهم بخش صنعت حدود 2.1 درصد است. در ایران نه تنها برداشت بی رویه از منابع آبی صورت می گیرد، بلکه بهره وری پایین باعث شده است که هدر رفت آب در بخش کشاورزی، صنایع و حتی آب شرب و بهداشتی ایران اعداد قابل توجهی باشد. جدای از هدر رفت آب در بخش های مختلف کشاورزی، صنعت و شرب، بخش قابل توجهی از آب استحصالی به دلیل مدیریت ناکارآمد منابع آب در دسترس نیست.

عضو کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس شورای اسلامی گفت: برنامه ریزی و مدیریت صحیح برای استفاده از 300 میلیارد مترمکعب آبی که به طرق مختلف در کشور هدر می رود اولین گام برای دسترسی به آب پایدار است. منابع موجود در کشور علیرضا عباسی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس، یازدهم شهریور 1401 در گفت و گو با ایسنا، گفت: میزان بارش جوی کشور تقریباً 400 میلیارد مترمکعب است که نزدیک به 300 میلیارد مترمکعب آن مصرف نمی شود و بخش قابل توجهی از آن استفاده نمی شود. از این منابع آبی تبخیر شده و یا سیل از کشور خارج می شود.

جدای از این، امروزه در صنایع پیشرفته دنیا بازیافت آب بالای 90 درصد است. یعنی از پساب خود به بهترین نحو استفاده می کنند اما ما به این حوزه توجه چندانی نکرده ایم و صنعت ما باید به سمتی برود که بازیافت آب خود را به بالای 80 درصد برساند. وی در ادامه تاکید کرد: به عنوان مثال در استان البرز نیروگاهی داریم که هفت میلیون متر مکعب آب از 10 حلقه چاه برای تولید برق جمع آوری می کند. نیروگاه های دیگری هم داریم که تقریبا دو برابر این نیروگاه برق تولید می کنند اما یک پنجم آب این نیروگاه را مصرف می کنند. پس باید صنایع را موظف به بهبود در حوزه بهره وری کنیم. ما نمی توانیم سطح آب زیرزمینی را برای صنایع تخلیه کنیم. حتی اگر بخواهیم از ظرفیت دریاها استفاده کنیم، با تبعات زیست محیطی آن چه باید کرد؟ بر اساس گزارش سازمان آب و فاضلاب کشور، تقریبا 48 درصد از جمعیت ایران تحت پوشش سیستم جمع آوری فاضلاب هستند که البته این به معنای تصفیه فاضلاب و گردش آب نیست.

این گزارش نشان می دهد که از مجموع 6.5 میلیارد مترمکعب آب مصرفی سالانه در بخش شرب و فاضلاب در ایران، 4.3 میلیارد مترمکعب پساب حاصل می شود اما تاکنون تنها 1.2 میلیارد متر مکعب از فاضلاب مذکور جمع آوری شده است. یعنی فاضلاب را فقط جمع آوری می کنند تا سایر منابع آب و خاک را آلوده نکند، اما از آن بهره برداری نشده است. در ایران آب آشامیدنی و بهداشتی یکی است. در حالی که بسیاری از کشورها آب آشامیدنی را از آب بهداشتی جدا کرده اند و از آب مرغوب و گران قیمت برای آشامیدن و سایر مصارف خانگی استفاده می شود، از آب به دست آمده از تصفیه فاضلاب استفاده می شود.

عرضه فاضلاب در بورس

اکنون اما دولت اعلام کرده است که قصد دارد بخشی از پساب های استخراج شده را به صنایع در بورس بفروشد. به گزارش ایسنا، از ابتدای سال 1402 تمامی مجوزهای قانونی انتقال و فروش پساب در بورس اخذ شده و اکنون وزارت نیرو اعلام کرده است که آمادگی 100 درصدی برای عرضه در بورس وجود دارد. بورس و به زودی رونمایی می شود. در تبصره 8 قانون 1402 تامین آب شرب صنایع، پیش بینی شده بود که وزارت نیرو با حداکثر استفاده از فاضلاب بهداشتی و آب دریا، آب صنایع را تامین کند.

این امکان را برای صنایع فراهم می کند که منابع آب کافی داشته باشند. بر اساس برآوردهای انجام شده، این موضوع می تواند بیش از دو میلیارد مترمکعب آب در اختیار صنایع قرار دهد و صنایع آب در اجرای برنامه های خود موفق خواهند بود. علاوه بر این، از طریق رهاسازی فاضلاب می توان نیاز سایر مناطقی که به آب شرب نیاز دارند نیز تامین کرد. بر اساس قانون باید شرایط رقابتی ایجاد شود و مقرر شد ظرفیت فاضلاب بهداشتی صنایع از طریق بورس تامین شود. در واقع، وزارت نیرو قصد دارد تجربه برق در بورس را به بخش آب نیز تعمیم دهد. در مرحله اول حجم فاضلابی که منتقل می شود در بورس ارائه می شود و خریدار همان حجم را در بورس خریداری می کند.

بیشتر بخوانید: قیمت هر متر مکعب آب در تهران چقدر است؟

بر این اساس مشابه برق، قصد گواهی نیز ارائه می شود و با منابع مالی حاصل از آن، علاوه بر ایجاد بخشی از زیرساخت، تأسیسات فاضلاب نیز توسعه می یابد. طبق اعلام شرکت آب و فاضلاب استان تهران، این اولین مجوز اخذ شده برای تامین 10 میلیون متر مکعب فاضلاب در سال است. این شرکت اعلام کرده است که فاضلاب استان تهران آماده تامین آب مورد نیاز صنایع کل کشور است. وزارت نیرو همچنین توضیح داده است که درآمد حاصل از فروش فاضلاب صرف توسعه شبکه جمع آوری فاضلاب و توسعه تصفیه خانه ها می شود.

تحقق قیمت آب و چالش مداخلات دولت

به گفته برخی کارشناسان منابع آب، راه اندازی بازار آب و تامین فاضلاب در بورس می تواند منجر به واقعی شدن قیمت آب در کشور شود. محمدحسین عمادی، کارشناس منابع آب و سفیر سابق ایران در سازمان جهانی خواربار و کشاورزی (فائو) به «شرق» می گوید: ایجاد بازار آب می تواند قیمت آب را واقعی تر و واقعی تر کند. آب، کشت بسیاری از محصولات کشاورزی کم مصرف و ارزان را توجیه می کند. صرفه اقتصادی نداشته و صنایع و کارخانجات کشور موظف به ارتقای بهره وری مصرف آب هستند.

عباسعلی حقانیسب، کارشناس بازار سرمایه نیز به «شرق» توضیح داد که اگرچه عرضه فاضلاب در بورس امر خوبی است و می تواند منجر به واقعی شدن قیمت آب شود، اما باید گفت که اقتصاد آب و فاضلاب کاملا در انحصار دولت است و این موضوع می تواند اهداف تامین فاضلاب را تحت تاثیر قرار دهد. در بورس به این معناست که تحقق قیمت آب و افزایش راندمان مصرف آب در صنایع و کشاورزی تحت الشعاع قرار می گیرد. وی با اشاره به تجربه عرضه برق در بورس می گوید: در حوزه برق، بخش خصوصی تامین کننده برق و دولت خریدار است و به همین دلیل است که دولت از فعلیت یافتن برق جلوگیری می کند. قیمت.” به عنوان مثال، در حال حاضر حدود 60 درصد نیروگاه های گازی و سیکل ترکیبی متعلق به بخش خصوصی است و این نیروگاه ها که از اواخر دهه 80 خصوصی شده اند، فروشندگان اصلی برق در بورس هستند، اما دولت خرید می کند. هر کیلووات برق این نیروگاه ها را با قیمت پایین 160 تا 170 تومان می خرد و به صنایع بزرگ 1200 تومان می فروشد و به این ترتیب با جلوگیری از واقعی شدن قیمت برق، ظلم بزرگی را مرتکب می شود. در برابر نیروگاه ها

این کارشناس بورس تاکید می کند: در بحث آب، دولت در انحصار بازار تولید آب و فاضلاب است و به نظر می رسد با فروش پساب به دنبال تامین منابع مالی خود است، اما با توجه به اینکه انحصار دولت در این بازار». آیا دخالت دولت برای قیمت گذاری باید صورت گیرد یا خیر؟ بنابراین باید تاکید کرد که برای واقعی شدن قیمت آب، این بازار به بخش خصوصی سپرده شود و دولت در قیمت گذاری دخالت نکند.

منبع: روزنامه شرق