در روزهایی که با پایان نابهنگام دولت سیزدهم، زمینه برای ورود دولت چهاردهم فراهم می شود، دولتمردان دولت قبل بیش از هر زمان دیگری از دستاوردهای خود می گویند. از کاری که هشتمین رئیس جمهور ایران در سمت وزیر، معاون، مدیرکل و… در وزارتخانه های مربوطه انجام داده است.
به گزارش خبرنگار هممهن، وزارتخانه هایی که شامل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می شود و مانند سایر وزارتخانه ها این روزها خبرهای زیادی از آنها به گوش می رسد. از یک سو کمیته فرهنگ و ارشاد اسلامی شورای راهبری دولت چهاردهم بدون نام بردن از نامزد مشخصی اعلام کرده است که 10 نفر برای تصدی این وزارتخانه معرفی شده اند.
از سوی دیگر، محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت سیزدهم با بیان اینکه «فکر نمی کردم به این زودی تمام شود»، درباره بازگشتش به دانشگاه گفت. همچنین محمود سالاری معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با حضور در برنامه «صف اول» شبکه خبر به تشریح فعالیت های دولت سیزدهم در حوزه فرهنگ و هنر پرداخته است. با تمام این اوصاف اگر نگاهی به اتفاقات 2 سال و 9 ماه و 19 سال دولت سیزدهم و تصدی وزارت محمدمهدی اسماعیلی بیندازیم، انتقادات به تندوتیز کم نیست.
شمشیری که بسته بود
محمدمهدی اسماعیلی پیش از انتخاب به عنوان چهاردهمین وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت سیزدهم با 181 رای موافق، 77 رای مخالف و 28 رای ممتنع با برنامه 83 صفحه ای پیشنهادی خود خبرساز شده بود. برنامه ای تند که طی آن وضعیت موجود در عرصه هنرهای نمایشی، موسیقی، سینما، کتاب، مطبوعات و فرهنگ عمومی بسیار نابسامان و اسفبار توصیف و راهکارهای رفع آن به اطلاع نمایندگان مجلس رسانده شد. وی آثار برخی از اهالی هنرهای نمایشی را ترویج سکولاریسم، القای ناامیدی، ترویج بی قانونی و سبک زندگی غیراسلامی دانست.
بسیاری از فیلم‌ها تصویری مثبت از آنچه او «زن بدحجاب» می‌خواند ارائه می‌دهند و به ترویج فداکاری، تحقیر ملی و ایجاد واگرایی مذهبی و ملی می‌پردازند. وی همچنین خانه سینما را «بدون اختیار قانونی» و خانه موسیقی را «مهمترین مرکز تولید بحران» خواند.
این برنامه 83 صفحه ای در عین حال موج گسترده ای از انتقادات را برانگیخت تا شاهد صف آرایی اهالی فرهنگ و هنر، اصناف سینما و اعضای خانه تئاتر در مقابل یکی از جنجالی ترین گزینه های پیشنهادی وزارتخانه در کابینه دولت باشیم. رئیس دولت سیزدهم محمدمهدی اسماعیلی در چنین شرایطی سکان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را در دست گرفت.
روز پنجشنبه چهارم شهریور 1400 در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حضور یافت و به طور رسمی کار خود را آغاز کرد. اسماعیلی در دیدار با سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت حسن روحانی اولویت این وزارتخانه را برای مقابله با عوارض ناشی از کرونا اعلام کرد. اگرچه می توان گفت اولین چالش بزرگی که وی با آن مواجه شد یک سال بعد و همزمان با حضور وی در وزارتخانه در اعتراضات شهریور 1401 رخ داد.
دو روایت متفاوت از یک رویداد
روایت محمدمهدی اسماعیلی که معتقد است «سال 1402 پررونق ترین دوره فرهنگ و هنر کشور بود» از آنچه در اعتراضات شهریور ماه 1401 و پس از آن رخ داد، به روایت بخشی نزدیک است. جامعه هنری و به دور از روایت بخشی دیگر. وی در اول مرداد 1403 در جلسه شورای مدیران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از این رویداد با عنوان «فتنه فرهنگی 1401» یاد کرد و به تعبیر خود «سردامداران» آن را عمدتاً «فرهنگی، ورزشی» نامید. و … ارقام».
اسماعیلی ادامه داد: یکی از مهم ترین اقدامات دوستانم در بخش های مختلف این وزارتخانه این بود که نگذاشتند حوزه فرهنگ و هنر تعطیل شود. چهاردهمین وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت جمهوری اسلامی ایران ماه ها به تعطیلی تمامی فعالیت های هنری اشاره ای نکرد و نگفت که برخی ترجیح دادند به نشانه اعتراض صحنه را خالی بگذارند تا گالری ها، تئاترها، سینماها، سالن های کنسرت و غیره شاهد روزهای سکوت خواهند بود.
اسماعیلی به روزهایی که از هنرمندان خواسته به صحنه بازگردند اشاره ای نکرد و روزهایی را به یاد نیاورد که گفته بود «سازمان های امنیتی برای شروع برنامه های فرهنگی و هنری مشوق و پیگیر هستند». وی در کنار این موارد به موارد متعددی از مشکلات قضایی پیش آمده برای هنرمندان اشاره ای نکرد.
به گفته حقوقدانان، می دانیم که رسیدگی به این موضوعات خارج از صلاحیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و در صلاحیت مراجع قضایی است، اما حداقل می توان با هماهنگی مراجع قضایی در این وزارتخانه کارگروه هایی تشکیل داد. فرهنگ و ارشاد اسلامی و در یک تعامل دوجانبه پیامدهای مشکلات قضایی را کاهش می دهد.
تفاوت بین آنچه روی کاغذ نوشته شده و آنچه اتفاق افتاده است
محمود سالاری معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی شامگاه سه شنبه 11 مرداد 1403 در شبکه خبر درباره مواردی چون «حمایت از هنرمندان از طریق صندوق هنر»، «احیای جشنواره های منطقه ای»، کاهش فاصله بین مخاطب و هنرهای نمایشی، «سند نویسی» موسیقی و ارتباط آن» و «احیای موسیقی نواحی» به عنوان دستاوردهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت سیزدهم قابل بحث و بررسی است در مورد هر یک از آنها
وی به عنوان مثال در خصوص «نوشتن سند موسیقی و ابلاغ آن» یادآور شد: بسیاری از هنرمندان این حوزه معتقدند «نمی توان برای یک اثر هنری سند نوشت» و تاکید می کنند که سند فعلی مسکوت مانده است. در بسیاری از مسائل و عباراتی مانند «موسیقی عالی» که حفره هایی وجود دارد، مانور داده است. اسناد و مصوباتی که تا آخرین روزهای حضور محمدمهدی اسماعیلی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه خواهد داشت. از جمله مصوبه در آستانه تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص تولید و اکران فیلم که با واکنش شدید خانه سینما نیز مواجه شد اما اسماعیلی نگرانی سینماگران را بی مورد دانست.
در کنار همه اینها باید به خاطر داشت که هم وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و هم معاون هنری او عمداً بخشی را نادیده می گیرند. بخشی که با یک حرکت غیررسمی و توسط هنرمندانی که دیگر خود را ملزم به کسب مجوز نمی دانند شکل گرفت و شامل فیلم ها، نمایش ها و کتاب های بدون مجوز است که می تواند مسیر فرهنگ و هنر ایران را برای همیشه تغییر دهد. محمدمهدی اسماعیلی در پایان اگرچه همیشه خود را وزیر همه اهالی فرهنگ و هنر می دانست، اما در عمل نشان داد که تنها وزیر چند نفر نزدیک به عقاید و علایق اوست.
