رکود خودرو ۵ ماهه شد/ صنعتی که حالش خوش نیست

به گزارش اختاز نیوز به نقل از دنیای اقتصاد، شاخص «شماخ» خودرو و قطعات وابسته در ششمین ماه سال به عدد 42.4 رسید و نسبت به مردادماه 6.7 واحد افت را به ثبت رساند. این پنجمین ماه متوالی است که صنعت خودرو در رکود به سر می برد. روند رکود خودروسازی کشور که خود را در شماخ نشان داده است، از اردیبهشت ماه امسال آغاز شد و در شهریور ماه پس از مهر سال گذشته به کمترین میزان خود رسید. بر اساس نظرسنجی از مدیران صنعت خودرو و صنایع وابسته مانند قطعه سازی، شماخ در شهریورماه به 42.4 دستگاه رسیده است. این در حالی است که این رقم در مردادماه 49.1 بوده است که در این مدت، شماخ کل گروه خودرو افت 6.7 دستگاهی را به ثبت رساند.

از اردیبهشت ماه امسال، شماخ کل گروه خودرو زیر 50 بوده که نشان می دهد این صنعت از ابتدای سال جاری در رکود شدیدی قرار گرفته است. عدد 50 از مرزهای مهم شماخ محسوب می شود. در واقع کمتر از 50 در شماخ وضعیت نامطلوبی را نشان می دهد. بر این اساس اگر عدد محاسبه شده زیر 50 باشد، اما از عدد محاسبه شده ماه قبل بیشتر باشد، نشان می دهد که سرعت بدتر شدن وضعیت کاهش یافته است. از طرفی اگر عدد محاسبه شده بالای 50 باشد اما نسبت به ماه قبل کمتر باشد، نشان می دهد که سرعت بهبود وضعیت نسبت به ماه قبل کاهش یافته است. بنابراین وضعیت صنعت خودرو از ابتدای سال 1403 به طور مستمر رو به وخامت بوده و سرعت آن تنها کم و زیاد شده است.

حالا اما شماق شهریور نشان می دهد که سرعت حرکت این صنعت به سمت «بدتر شدن» در آخرین ماه تابستان به اوج خود رسیده است. از میان 13 شاخص مورد بررسی در شماخ شهریور، هفت عامل کاهش و 6 عامل رشد محدودی را تجربه کرده اند. با وجود این، حتی در عواملی که در حال افزایش بودند، تعداد قابل توجهی همچنان زیر 50 قرار داشتند، به طوری که از 13 شاخص، 10 شاخص زیر مرز مذکور قرار داشتند.

یکی از دلایل رکود پنج ماهه خودروسازی و قطعه سازی در کشور مشکلات ارزی است. در واقع تخصیص ارز جدید به این صنعت تا اواسط تیرماه امسال اتفاق نیفتاد، علیرغم اینکه هر عرضه ارزی که از ابتدای سال تا اواسط تابستان شکل می گرفت، مربوط به ارز اختصاص یافته در سال گذشته این موضوع باعث شد تا قطعه سازان و خودروها با مشکل ارز مواجه شوند و این موضوع بر شاخص های شماخ تاثیر گذاشته است.

یکی دیگر از عواملی که می توان برای این رکود پنج ماهه در نظر گرفت، فریز قیمت خودرو است که تولید خودرو را به روش های مختلف کاهش داد. در واقع می توان گفت که قیمت گذاری دستوری دیگر تنها مشکل صنعت خودرو کشور نیست، بلکه تحت تاثیر فریز قیمت ها نیز قرار گرفته است. 18 ماه از آخرین قیمت گذاری رسمی خودرو می گذرد در حالی که گفته می شد سازمان حمایت مصرف کننده و تولیدکننده هر سه ماه یکبار قیمت های جدید را اعلام کند. خودروسازان تقریبا مطمئن بودند که قیمت گذاری جدید در اوایل سال جاری اجرایی می شود، اما در عمل این اتفاق نیفتاد.

در اواخر دولت سیزدهم اگرچه احتمال افزایش قیمت وجود داشت اما دولت وقت ترجیح داد به نام دولت سیزدهم قیمت رسمی خودرو را افزایش ندهد. دولت چهاردهم که به تازگی روی کار آمده ترجیح می دهد از ابتدا چنین شوکی را نپذیرد. اما در تمام این مدت زمزمه هایی از رشد قیمت خودرو شنیده می شد و هر بار که این زمزمه ها قوت می گرفت، خودروسازان نیز عرضه محصولات خود را کاهش می دادند.

همین توقف قیمت باعث شد بدهی خودروسازان به قطعه سازان افزایش یابد. به همین دلیل قطعه سازان نیز تولید خود را کاهش دادند. بر اساس آخرین گزارش مرکز پژوهش های مجلس از شرکت های بورسی، تولید قطعات حدود 13 درصد افت داشته است.

بنابراین توقف 18 ماهه قیمت ها باعث کمبود قابل توجه نقدینگی در صنعت خودرو و صنایع وابسته مانند قطعه سازی شده است که می تواند در رکود صنعت خودرو در 5 ماه گذشته تاثیرگذار باشد. یکی دیگر از دلایل افت فاکتورهای شماخ از ابتدای سال را می توان قطعی های مکرر برق دانست که تاثیر مستقیم و غیرمستقیم بر صنعت خودرو داشته است. به طوری که هم تولید خودروسازان به دلیل کمبود برق کاهش یافت و هم زنجیره تامین با این چالش مواجه بود.

اتاق بازرگانی ایران به عنوان مرجع انتشار شمخ، این شاخص اقتصادی را اینگونه توصیف می کند: «شمخ یکی از شاخص های اقتصادی مورد قبول اکثر کشورهای توسعه یافته است و در حال حاضر شاخص شامخ برای حدود 29 هزار خصوصی محاسبه و منتشر می شود. شرکت های بخش در بیش از 40 کشور جهان، این شاخص بر اساس پایش پرسشنامه به دست می آید و بینش آنی و تصویری سریع از شرایط کلان اقتصادی به ویژه وضعیت رونق و رکود در بخش های صنعت و خدمات ارائه می دهد درک وضعیت تولید و به نوعی نشان دهنده امید آنها به آینده است.

قله و فرود شماخ

یکی از مهم ترین عواملی که در شماخ بررسی می شود «انتظارات تولید در یک ماه آینده» است. این شاخص یکی از عوامل صعودی شماخ شهریور است و از 50.9 واحد مردادماه به 62.2 واحد رسیده است تا رشد 11.3 واحدی را به ثبت برساند. اما نکته جالب در مورد شماخی امسال این است که مدیران خودروساز وزن زیادی به انتظارات تولید آتی داده اند و تقریباً در هیچ یک از گزارش های امسال خود این فاکتور را زیر 50 در نظر نگرفته اند. اما اتفاقی که در واقع رخ داده نشان می دهد که با وجود امیدواری خودروسازان، در سال 1403 کمتر از ماه قبل تولید کردند.

این در حالی است که برخلاف انتظارات تولید آتی، «نرخ تولید محصول» از ابتدای سال جاری تاکنون زیر مرز 50 بوده که نشان از رکود دارد. در شهریورماه این فاکتور به 40 واحد رسید که کمترین میزان از مهرماه سال گذشته است. این در حالی است که در اواسط تابستان این رقم 48.7 واحد بوده است. بنابراین در این مدت شاخص تولید محصول 8.7 واحد افت داشته است.

اما خودروسازان حتی کمتر از آنچه تولید کرده اند در شهریور فروش داشته اند که می تواند تاییدی بر نظریه رشد خودروهای معیوب در انبار خودروسازان باشد.

شاخص «فروش محصول» در شماخ شهریور 35.1 واحد است که به پایین ترین حد یک ساله خود رسیده است. این در حالی است که این رقم در مردادماه 51.7 دستگاه بوده است که عبور از مرز 50 نشان می دهد که فروش خودروسازان در مردادماه رو به رشد بوده اما در شهریور ماه با سقوط آزاد مواجه شده است.

این در حالی است که به گفته مدیران این خودروساز، «موجودی کالای نهایی در انبار» در شهریور ماه همچنان رو به کاهش بوده اما میزان کاهش اندکی کاهش یافته است. بر این اساس این ضریب که در مردادماه 37.5 بود در ششمین ماه سال با نیم واحد افزایش به عدد 38 رسیده است. این در حالی است که دپوی خودرو در انبار خودروسازان در یک ماه گذشته بسیار خبرساز بود.

حتی آمار ثبت شده در سامانه کدال نیز دپوی محصول را تایید می کند. به طوری که در نیمه نخست امسال 426 هزار دستگاه خودرو تولید شد اما میزان فروش آن 410 هزار دستگاه بوده است. بنابراین 16 هزار دستگاه خودروی تولیدی به فروش نرسیده است. حتی خودروسازان نیز به این موضوع واکنش نشان داده و اعلام کرده اند که برخی مشکلات دیگر از جمله مجوزهای مورد نیاز باعث عدم تحویل این خودروها شده است.

در چنین شرایطی، افت فاکتور «موجودی نهایی کالا در انبار» کمی عجیب به نظر می‌رسد، مگر اینکه خودروهای باقی‌مانده در انبار، محصولات ناقصی باشند که مدیران خودروسازان، این خودروها را جزئی از آن نمی‌دانستند. «محصول نهایی» در نظرسنجی شماخ.

عامل «انجام سفارش و سرعت تحویل» نظریه رشد انبار خودرو را تایید می کند. این ضریب که تا تیرماه بالای مرز 50 بود، در مردادماه به 48.7 واحد رسید و در شهریورماه به 42.3 واحد رسید و افت 6.4 واحدی را نسبت به مرداد ثبت کرد. بنابراین می توان گفت که دپوی خودرو از مرداد آغاز شده است.

کاهش تولید، فروش و تحویل خودرو در حالی اتفاق افتاد که فعالان صنعت خودرو و قطعه سازی در شهریور ماه سفارش کمتری را ثبت کردند. این امر به این دلیل است که برخی خودروسازان مانند ایران خودرو در شهریور ماه برنامه پیش فروش و فروش فوری داشتند و سفارشات جدیدی را ثبت کردند، بنابراین شاید افت ضریب «میزان سفارش جدید» مربوط به قطعه سازان باشد. که اعداد و ارقام دیگری مانند گزارش مرکز پژوهش های مجلس شرکت ها از بورس نیز مؤید این فرضیه است. این ضریب که در مردادماه 57 واحد ثبت شده بود، در شهریور ماه با کاهش محسوس 10.9 واحدی به 46.1 واحد رسید.

اما مشکل قابل توجه دیگری که شماخ شهریور در مورد صنعت خودرو نشان می دهد، چالش تامین مواد اولیه است. «موجودی مواد اولیه» شاخصی است که این مشکل را به خوبی نشان می دهد. این ضریب که در مردادماه 39.3 واحد بود، در شهریورماه به 34 واحد رسید و 5.3 واحد کاهش یافت. رقم ثبت شده برای این فاکتور در کل شماخ شهریور کمترین میزان بوده است. تامین قطعات اکنون به چالشی مهم برای خودروسازان تبدیل شده است.

از یک سو تولید قطعات افت قابل توجهی داشته است و از سوی دیگر بر اساس آخرین آمار گمرک ایران واردات قطعات نیز نسبت به مدت مشابه سال گذشته 18 درصد کاهش را تجربه کرده است. . این موضوع می تواند متاثر از مشکل تامین ارز و نقدینگی در خودروسازی و قطعه سازی کشور باشد.

از طرفی همین مواد اولیه با قیمت بالاتری به دست تولیدکنندگان این صنعت می رسد. شاخص «قیمت خرید مواد اولیه» یکی از معدود عواملی است که در آخرین ماه تابستان در شماخ بالای مرز 50 قرار گرفت و رشدی را به ثبت رساند. این شاخص در شهریورماه به عدد 64 واحد رسید که نسبت به رقم ثبت شده مردادماه که 60.7 واحد بود، 3.3 واحد بیشتر است. این نشان می دهد که خودروسازان و قطعه سازان با عوارض تورم شهریور دست و پنجه نرم کرده اند.

«قیمت محصولات تولیدی» یکی دیگر از عواملی است که در شماخ شهریور با رشد مواجه شد. این شاخص که در مردادماه در مرز 50 قرار داشت، در ماه گذشته به 54 واحد رسید تا رشد 4 واحدی را تجربه کند. با توجه به اینکه قیمت خودرو در 18 ماه گذشته تغییر نکرده است، احتمالاً این رشد به قیمت محصولات خودروسازان خصوصی مربوط می شود و یا احتمال کمتری وجود دارد که قطعه سازان قیمت محصولات خود را افزایش داده اند.

شاخص «استخدام و استخدام نیروی انسانی» یکی از عوامل افزایشی بوده و از 42.9 به 44 واحد رسیده است که رشد 1.1 واحدی را نشان می دهد. البته این ضریب همچنان زیر 50 است، همچنین در شهریور «نرخ صادرات» صنعت خودرو و قطعه سازی بدتر شده اما سرعت کاهش صادرات کاهش یافته است. این شاخص که در مردادماه 42.9 واحد بود، در شهریورماه به 44.6 واحد رسیده است. البته کمبود اطلاعات در این مورد باعث می شود که نتوان مشخص کرد که این کاهش صادرات دقیقا از کجا بوده است. اما به هر حال شماخ شهریور حکایت از افت صادرات دارد.

میزان «مصرف حامل های انرژی» آخرین شاخصی است که در شمخ شهریور ماه خودروسازان بررسی می کنیم که افت 8.4 واحدی را تجربه کرده و از 52.4 واحد به 44 واحد رسیده است. این عامل به خوبی نشان می دهد که صنعت خودروسازی کشور به شدت تحت تاثیر قطعی برق شهریور قرار گرفته است.