بی بی سی: در ابتدا اطلاعات کمی در مورد سلاحی که در ساعات اولیه 21 نوامبر به شهر دنیپرو اوکراین اصابت کرد در دسترس بود. حتی نوع موشک نیز مشخص نبود.
پاول آکسنوف، کارشناس نظامی بخش خبری روسیه بی بی سی، شواهد مربوط به این موشک را تحلیل می کند و بررسی می کند که پوتین با تصمیم به استفاده از این موشک چه پیامی برای اوکراین و کشورهای غربی داشته است.
ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه اعلام کرد که حمله به شهر دنیپرو در شرق اوکراین با استفاده از “موشک جدید متعارف میان برد” با رمز اورشنیک انجام شده است.
اگرچه اوکراین این ادعا را تکذیب کرده و احتمال می رود این موشک از نوع سدر بوده باشد، اما گزینه های زیادی برای شناسایی ماهیت این سلاح وجود ندارد.
پرتاب یک موشک بالستیک از چنین فاصله ای را نمی توان از دید پنهان کرد، به خصوص در منطقه ای که توسط سازمان های اطلاعاتی متعدد نظارت می شود.
این موشک در حین پرواز به شدت قابل مشاهده است، به ویژه شعله خارج شده از موتور آن که توسط ماهواره ها و هواپیماهای شناسایی به راحتی قابل مشاهده است.
دود اگزوز موشک که معمولاً در آزمایش ها یا تمرین ها دیده می شود، اطلاعات زیادی را ارائه می دهد و ویژگی های انواع مختلف موشک ها کاملاً شناخته شده است.
تحلیلگران می توانند با بررسی داده های پرتاب یک موشک جدید به نتایج بیشتری دست یابند.
اگرچه آژانس‌های اطلاعاتی غربی یافته‌های خود را منتشر نکرده‌اند، اما احتمالاً تخمین نسبتاً دقیقی از نوع موشک دارند.
تحلیلگران رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی و همچنین کارشناسان نظرات خود را بر اساس سایر شواهد موجود ارائه کرده‌اند.
رایج ترین نظریه این است که روسیه موشک بالستیک بین قاره ای آزمایشی روبز را برای استفاده در حملات میان برد اصلاح کرده است.
از اورشنیک چه می دانیم؟
پوتین در بیانیه خود گفت که این موشک مجهز به “کلاهک مافوق صوت غیر هسته ای” است و کلاهک های آن “با سرعتی معادل 10 ماخ – یعنی 2.5 تا 3 کیلومتر بر ثانیه” به اهداف حمله می کند.
فقدان کلاهک هسته ای آشکار بود و سرعت کلاهک های موشک بالستیک معمولا مافوق صوت است.
سازمان غیردولتی مرکز کنترل تسلیحات و منع گسترش سلاح های هسته ای در بروشور خود در مورد موشک های بالستیک هسته ای به سرعت کمتر 3200 کیلومتر در ساعت اشاره کرده است.
رهگیری و انهدام کلاهک هایی که با چنین سرعتی حرکت می کنند بسیار دشوار است.
این موشک دارای کلاهک جداشدنی بود و این ویژگی باعث سردرگمی بیشتر تحلیلگران شد.
فیلم ضبط شده در لحظه حمله موشکی در دنیپرو نشان می دهد که شش گروه از اشیا به سمت زمین سقوط می کنند. هر گروه شامل تقریباً شش نقطه روشن است.
این عدد برای چنین موشکی بسیار زیاد است. با این حال، هیچ انفجاری بر روی زمین مشاهده نشد، که نشان می دهد نقاط روشن ممکن است مهمات زیر جنبشی باشند.
این مهمات می توانند اندازه های مختلفی داشته باشند و در واقع پرتابه های فلزی هستند که با استفاده از انرژی جنبشی آزاد شده در اثر برخورد، هدف را از بین می برند. با توجه به سرعت بالا، این انرژی بسیار قابل توجه خواهد بود.
منابع مختلف اشاره کرده اند که این موشک از پایگاه آزمایشی کاپوستین یار در منطقه آستاراخان روسیه پرتاب شده است.
اگر این اطلاعات درست باشد، برد موشک در این پرتاب حدود 800 تا 850 کیلومتر بوده است.
ولادیمیر پوتین اورشنیک را موشکی میان برد نامید. برد این نوع موشک ها معمولاً بین 1000 تا 5500 کیلومتر است، اما این ارقام تنها آمار رسمی هستند و امکان شلیک این موشک در فواصل کمتر نیز وجود دارد.
این موشک ساخت کجاست؟
موشک اورشنیک که پوتین به آن اشاره کرده احتمالا ساخت «موسسه فناوری حرارتی مسکو» است.
در روسیه، دو مرکز در حال تولید موشک های بالستیک از این دسته هستند: «مرکز موشکی ماکیف» و «موسسه فناوری حرارتی مسکو».
مرکز اول بر موشک‌های با سوخت مایع متمرکز است که از سیلو پرتاب می‌شوند، سنگین هستند و برد بسیار زیادی دارند. به عنوان مثال برد ادعا شده برای موشک سرمات تا 18000 کیلومتر است.
موسسه فناوری حرارتی مسکو در توسعه موشک های کوچکتر با موتورهای سوخت جامد که از پرتابگرهای متحرک شلیک می شوند، تخصص دارد.
این موشک‌ها سبکتر هستند، کلاهک‌های کوچک‌تری دارند و مسافت‌های کوتاه‌تری را طی می‌کنند. به عنوان مثال موشک یارس دارای برد 12000 کیلومتر است.
موشکی مشابه موشکی که به دنیپرو اصابت کرد به احتمال زیاد توسط موسسه فناوری حرارتی مسکو ساخته شده است.
این مرکز قبلاً موشک‌های مشابهی مانند RSD-10 Pioneer ساخته بود که از دهه 1970 تا زمان لازم‌الاجرا شدن پیمان نیروهای هسته‌ای میان‌برد در سال 1988 مورد استفاده قرار گرفت.
در آن زمان تمامی موشک‌ها و پرتابگرهای میان‌برد و کوتاه‌برد در اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده منهدم شد و هر دو طرف توافق کردند که در آینده چنین موشک‌هایی را تولید، آزمایش یا مستقر نکنند.
این موشک چه زمانی ساخته شد؟
پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد در سال 2019 به پایان رسید، بنابراین ساخت و توسعه چنین موشک‌هایی، حداقل از نظر کاربرد عملی، تنها پس از آن تاریخ می‌تواند آغاز شود.
در آن زمان، سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه اعلام کرد که این کشور قصد دارد تا سال 2020 یک سامانه موشکی میان برد زمینی بسازد. اگرچه این هدف محقق نشد، اما کار روی چنین موشک هایی ادامه یافت.
یکی از آخرین دستاوردهای موسسه فناوری حرارتی مسکو موشک بالستیک قاره پیما RS-26 Rubez است. برد این موشک به طور غیررسمی بین 2000 تا 6000 کیلومتر گزارش شده است که اندکی از محدودیت های پیمان نیروهای هسته ای میان برد فراتر رفته است.
موسسه فناوری حرارتی مسکو حتی قبل از پایان معاهده این موشک را ساخته بود. به گزارش خبرگزاری دولتی تاس، ژنرال سرگئی کاراکایف، فرمانده نیروهای موشکی راهبردی روسیه، برخی از ویژگی های این موشک را در سال 2013 فاش کرد.
کاراکایف گفت: اگر در مورد موشک زمینی متحرک یارس [با اشاره به آر‌اس-۲۶ روبژ] وزن پرتابگر آن بیش از 120 تن است. در این نسخه ارتقا یافته وزن آن به 80 تن خواهد رسید که باعث سبکتر شدن آن می شود.
به عبارت دیگر، روسیه در ابتدا در حال توسعه یک موشک سبکتر بر اساس یارس بود که تنها 500 کیلومتر از محدودیت‌های پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد فراتر می‌رفت.
در نتیجه، بسیاری از تحلیلگران موافق هستند که موشک اورشنیک که پوتین به آن اشاره کرد، احتمالاً یک سامانه موشکی با برد 800 کیلومتر است یا یک نسخه پیشرفته از آن سامانه که برای بردی حتی کمتر طراحی شده است.
اهمیت معاهده منع موشک های هسته ای میان برد
پیمان نیروهای هسته ای میان برد برای کاهش تنش در اروپا طراحی شده است.
ایده بازدارندگی هسته‌ای برای موشک‌های بالستیک قاره‌پیما مؤثر است، زیرا پرتاب آن‌ها را می‌توان با استفاده از سیستم‌های هشدار شناسایی کرد و زمان کافی برای پاسخ متقابل را فراهم می‌کند. این در مورد بمب افکن های استراتژیک نیز صدق می کند.
اما اگر زمان پرواز یک موشک تنها چند دقیقه باشد، این روش کارساز نخواهد بود.
موشک‌های کوتاه‌برد و میان‌برد یکی از موانع اصلی تحقق بازدارندگی هسته‌ای راهبردی مؤثر بودند. این موشک‌ها که قادر به حمل کلاهک‌های هسته‌ای بودند، عملاً غیرقابل رهگیری یا تخریب ناپذیر بودند. بنابراین فرصتی برای ضد حمله تلافی جویانه وجود نداشت زیرا فرصتی برای این واکنش وجود نداشت.
علاوه بر این، شناسایی و انهدام پرتابگرهای متحرک این موشک ها در یک حمله اولیه بسیار دشوار بود.
وجود موشک‌های کوتاه‌برد و میان‌برد در نزدیکی مرزها می‌تواند منجر به درگیری نظامی شود، زیرا این موشک‌ها حملاتی را تهدید می‌کنند که دفاع در برابر آن‌ها تقریبا غیرممکن است. چنین وضعیتی می تواند منجر به حمله هسته ای پیشگیرانه شود
هشدارها
حمله به دنیپرو اولین استفاده عملیاتی از موشکی از این دسته بود.
پوتین اعلام کرد که روسیه قبل از استفاده از چنین موشک هایی هشدار خواهد داد.
دیمیتری پسکوف، سخنگوی رئیس جمهور پوتین گفت: 30 دقیقه قبل از پرتاب موشک اورشنیک، روسیه از طریق مرکز کاهش خطرات هسته ای به ایالات متحده اطلاعیه ارسال کرد.
ایالات متحده یک روز قبل از پرتاب موشک، سفارت خود را در کی یف به دلیل «اطلاعات ویژه درباره حمله هوایی احتمالی بزرگ» بست.
سفارت‌های اسپانیا، ایتالیا و یونان نیز بسته شدند، در حالی که سفارت‌های فرانسه و آلمان باز ماندند اما به شهروندان خود توصیه کردند که احتیاط کنند.
حتی قبل از پرتاب این موشک، کانال های تلگرامی اوکراین از احتمال استفاده روسیه از موشک روبز علیه اوکراین خبر می دادند. به طور مشخص گفته شد که این موشک در پایگاه آزمایشی کاپوستین یار مستقر شده است.
البته پیش از این، ویاچسلاو ولودین، رئیس دومای دولتی روسیه، احتمال استفاده از یک سلاح جدید را مطرح کرده بود.
او در 18 نوامبر نوشت: «امکان استفاده از سامانه‌های تسلیحاتی جدیدی که فدراسیون روسیه هنوز از آن‌ها استفاده نکرده است در خاک اوکراین منتفی نیست».
